Fyrsta vísindaliga greinin um allan arvastreingin hjá føroyingum

Hannes Gislason, professari á Náttúruvísindadeildini á Fróðskaparsetri Føroya, gav herfyri fyrstu vísindaligu greinina um allan arvastreingin hjá føroyingum í viðurkenda tíðarritinum BMC Genomics hjá forlagnum Springer Nature.

Heitið á greinini er "SNP heterozygosity, relatedness and inbreeding of whole genomes from the isolated population of the Faroe Islands".

Í vísindaligu greinini um allan arvastreingin (heil-genomið) hjá føroyingum greinar Hannes Gislason genetiskt fjølbroytni, innannøring og skyldskap langt aftur í tíðina.

Úrslitini kunnu hava týdning fyri serstakan heilivág (personalized medicine), kanningar av genetiskum sjúkum, umframt at úrslitini kunnu hava fornfrøðiligan áhuga. Tey geva m.a. ábendingar um, at fyrsta landnám Føroya var millum ár 50 og 300, sum er upp í tvær til tríggjar øldir fyrr, enn áður hildið í fornfrøðiligum kanningum, skrivar Fróðskaparsetrið í tíðindaskrivi.

Føroyingar eru at rokna sum eitt genetiskt avbyrgt fólk, og eru tí sera vælegnaðir til ílegugransking.

Hetta kemst av okkara fjarskotnu støðu landafrøðiliga, og at flestu føroyingar stava frá lutfalsliga fáum niðursetufólkum. Tá fá niðursetufólk búseta nýtt land, har eingi onnur fólk búgva, so hevur tað við sær, at genetiska fjølbroytnið avmarkast, og fáir møguleikar eru at finna sær maka. Hetta kallast fløskuhálsárin (bottleneck effect), sum ofta elvir til innannøring (inbreeding), tí nær skyld fólk fáa børn. Fløskuhálsárinið er størst stutt eftir landnámið, til fólkatalið og genetiska fjølbroytnið síðani veksur somikið, at fløskuhálsárinið spakuliga minkar aftur.

Í greinini er allur arvastrongurin hjá einum lítlum bólki av føroyingum greinaður við hagfrøði, forritan og teldufrøði (bioinformatikki).

Úrslitini vísa, at genetiska fjølbroytnið er lutfalsliga høgt hjá einstaklingum, tí einstaklingar hava nógvar persónligar mutatiónir av nýggjari uppruna. Hinvegin er fjølbroytnið mett lágt fyri tær mutatiónir, sum føroyska fólkið hevur til felags, og sum eru av eldri uppruna.

Les meira her.