Marjun S. Kjelnæs í uppskoti til bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins

Í dag eru tey innstullaðu til Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins kunngjørd. Og føroyski rithøvundurin, ið kann koma upp á tal at vinna hesa heiðursløn seinni í ár er Marjun Syderbø Kjelnæs.

Hon er tilnevnd fyri verkini “Karmageitin” og “Gentukamarið”, sum Ungu Føroyar hava givið út.

Verkin vaksa hvørt inn í annað

Tilnevningarnevndin sigur soleiðis:

“Karmageitin” og “Gentukamarið” eru eitt skaldverk í tveimum bindum, hvørt við sínum sniði og sínari útsøgn. Yrkingasavnið “Karmageitin” og leikritið “Gentukamarið” kunnu lesast í tilvildarligum raðfylgi, tí bøkurnar eru ikki samanbundnar í tíðarrøð ella við orsakasambondum; heldur eru tær feldar hvør inn í aðra soleiðis, at dialogarnir í leikritinum, rørslurnar í yrkingunum, sinnisstøðurnar og tey ítøkiligu støðini veksa hvørt inn í annað.

Sum heitið “Gentukamarið” bendir á, er høvuðspersónurin í leikritinum kvinna. Tað sama er galdandi í “Karmageitini”, ið fylgir yrkinga-eg’num sum vaksnari kvinnu. Staðsetingin er kamarið, sum gentan hevði í uppvøkstrinum. Tað er hiðani, at heimurin hjá yrkinga-eg’num sprettur, og her knýtir tað seg at slektini. Kamarið hevur gingið í arv frá mostrini til yrkinga-eg’ið. Yrkingarnar flyta seg burtur úr gentukamarinum, men fara altíð aftur hagar; í stórum og smáum ringrásum. Tað er eitt áhugavert áhaldni í rørsluni í yrkingunum; útlongsil og ynski um at gerast partur av heiminum, men í øllum yrkingunum verður ynskið um at at knýta seg at og skilja og gerast partur av heiminum vent á ranguna og snýr heim, heim til gentukamar barndómsins ella miðlívskreppukøkin; ikki endiliga beinleiðis av heimlongsli, men tí tað er neyðugt. Ikki meira enn heimkomið, verður yrkinga-egið ósjónligt, tað er útlúgvað, og fram veksur nýggjur útlongsil.

Í dramapartinum, “Gentukamarinum”, stíga vit inn í og verða heilt umgird av hesum kamarinum. Her verður díkt øðrvísi á enn í yrkingunum, fleirraddað og viðhvørt maniskt; tað vaksna eg-ið í barndómsins gentukamari verður díkt undir í røddini hjá mammu síni og barndómi sínum. Her er eg’ið í øllum sínum aldrum í senn, sum barn plágast hon av røddini í mammu síni, sum vaksin av røddini í sínum egna barni, og hon fær telefonuppkall frá røddini í dóttur síni og mytunum.

“Gentukamarið” loysir sundur tey mørk og tær gáttir, sum kunnu vera millum aldrar og æviskeið hjá eg-num. Eg-ið verður øll tey eg, sum eg-ið kann hava verið; í menning, í tvídrátti, í ráðaloysi.

Tvørsagnarkent og ósambæriliga, viðhvørt stutt, milt og harmoniskt – alt um somu tíð. Gentukamarið og tað gentuliga verður í tveybindaverkinum ein sterkur máttur, sum noktar at lata seg harta og rætta.

Gentukamarið veksur saman við húsinum og urtagarðinum í Havn og knýtir seg í eina fjallarøð av óbrúktum klæðum í Atacama-oyðimørkini (Karmageitin, s. 42), í tey brotnu korallrivini undir Íslandi (Karmageitin, s. 32), í hvalir, sum eru vilstir inn í tronga í Miðjarðarhavinum (Karmageitin, s. 76-78).

Í yrkingini “Honey” (Karmageitin s.68) veksur skriðin, sum eg’ið følir, saman við eitt kleiggjut køksborð. Ampi og skjálvti umskapast til illveður, sum røkkur til Meksiko, til ein ovurstóran skinfluguflokk, til brummandi bilmotorar, surrandi ferðslu og oljupumpur, og venda aftur í køkin, har teir aftur seta seg í eg-ið. Illhirsnið, skriðin og tað kleiggjuta eru ein skinfluguflokkur, eru bilar og pumpur og olja.

Marjun Syderbø Kjelnæs (f. 1974) er ein kend og virkin rødd á tí føroyska bókmenta- og leikpallinum. Hon hevur givið út eitt fjølbroytt tyssi av verkum síðan 2000. Ungdómsskaldsøga hennara “Skriva í sandin”, 2010, vann i 2011 The White Raven Deutsce Jugendbibliothek, og ungdómsskaldsøga hennara “Sum rótskot” varð løgd fram til Barnabókmentavirðisln Norðurlandaráðs í 2021. Hon hevur vunnið fleiri virðislønir og fingið gávufæ, og verk hennara eru týdd til onnur norðurlandamál umframt enskt, franskt og týskt.

Hini tilnevndu til bókmentavirðislønina

Danmark: “Fanden tage dig – beretning om et kvindedrab”, frásøgn eftir Niels Frank og “Georg-komplekset” skaldsøga eftir Kirsten Hammann.

Finnland: “Musta peili”, skaldsøga eftir Emma Puikkonen og “Den stora blondinens sidsta sommar”, skaldsøga eftir Peter Sandström

Grønland: “Qivittuissuit akornanniinnikuuvunga”, skaldsøge eftir Katrine Rasmussen Kielsen

Ísland: “Ljósgildran”, skaldsøga eftir Guðna Elísson og “Laus blöð”, yrkingasavn eftir Ragnar Helga Ólafsson

Noreg: “Kniven i ilden” skaldsøga eftir Ingeborg Arvola og “Forbryter og straff” skaldsøga eftir Kathrine Nedrejord

Samiska máløkið: “Jaememe mijjen luvnie jeala”, frásøgn eftir Anne-Grete Leine Bientie og Bierna Leine Bientie

Svøríki: “Ihågkom oss till liv”, grafisk skaldsøga eftir Joanna Rubin Dranger og “En bok för ingen” stuttsøgusavn eftir Isabella Nilsson

Áland: “Konsten att inte hitta sig själv på Bali”, frásøgn á óbundnum máli eftir Zandra Lundberg